Kelebek etkisi, küçük şeylerin karmaşık bir sistem üzerinde doğrusal olmayan etkilere sahip olabileceği fikridir. Elbette ki dünyanın herhangi bir yerinde kanat çırpan bir kelebek, dünyanın diğer ucunda bir kasırgaya sebep olamaz. Ancak küçük olaylar, başlangıç koşullarına göre hareket eden birer katalizör görevi görebilirler. Matematiksel bir bağlamda, kelebek etkisi, kaos teorisinde önemli bir fikir ve genellikle ilk koşullara duyarlı bir bağımlılık olarak ifade ediliyor. 

Kelebek etkisini konu alan filmler:

Kavramı popüler hale getiren ilk film: Kelebek Etkis

• Çıkış Yılı: 2004
• Türü: Dram, Bilim Kurgu, Gerilim
• IMDb puanı: 7,6
• Yönetmeni: Eric Bress, J. Mackye Gruber
• Oyuncuları: Ashton Kutcher, Amy Smart, Melora Walters

2004 yapımı The Butterfly Effect filmi, yukarıda açıkladığımız bilimsel terimi pop kültürüne kazandırmaktan sorumlu yapım. Olasılıkları hesaplayarak günlüğüne yazdığı kelimeler ve ibareler sayesinde geçmişe dönüp ufak değişiklikler yaparak geleceği değiştiren Evan Treborn’un hikayesini izlediğimiz film, karmaşık neden-sonuç formüllerine yer veriyor. Kelebek etkisi teorisi gibi alternatif evrenlere de göz kırpan film, eleştirmenler ve izleyiciler tarafından oldukça seviliyor.

Yaptığımız her seçimin sonuçlarını aynı anda düşünün: Mr. Nobody

• Çıkış Yılı: 2009
• Türü: Dram, Fantastik, Romantik
• IMDb puanı: 7,8
• Yönetmeni: Jaco Van Dormael
• Oyuncuları: Jared Leto, Sarah Polley, Diane Kruger

Jared Leto’nun muhteşem oyunculuğunu izlediğimiz Mr. Nobody, Nemo isimli bir adamın hikayesini anlatıyor. Nemo, istasyonda ya annesiyle gidecektir ya da babasıyla. Film, anlatıyı bu noktada bölüyor ve her iki olasılığı da izleyicilere gösteriyor. Filmde, Nemo’nun ebeveynleri yine bir yaprağın neden olduğu bir dizi olayla kelebek etkisi sayesinde tanışıyorlar. Kaos teorisi ve alternatif gerçeklikler üzerinde duran bu film baştan sona incelikle ortaya çıkarılmış.

İki ayrı gerçekliği aynı anda yaşamak: Sliding Doors

• Çıkış Yılı: 1998
• Türü: Komedi, Dram, Fantastik
• IMDb puanı: 6,7
• Yönetmeni: Peter Howitt
• Oyuncuları: Gwyneth Paltrow, John Hannah, John Lynch

Listemizde yer alan başka bir film olan Kieslowski’nin Blind Chance’inden esinlenen film, karmaşık felsefeler ve politik teoriler üzerinde duruyor. Yine Mr. Nobody gibi, Sliding Doors’ta da, ana karakterimiz Helen işten kovulmasının ardından bir treni yakalamaya çalışıyor. Yakaladığı ve yakalamadığı iki ayrı gerçekliğe tanık olduğumuz filmde, Helen’i bu ikileme sokan kelebek, yüzünü bile görmediğimiz bir yabancı.

Tuhaf ve başarılı bir gerilim: Run Lola Run

• Çıkış Yılı: 1998
• Türü: Suç, Dram, Gerilim
• IMDb puanı: 7,6
• Yönetmeni: Tom Tykwer
• Oyuncuları: Franka Potente, Moritz Bleibtreu, Herbert Knaup

Alman bir kült film olan Run Lola Run, günümüzde hala elde edebileceğiniz en ilginç sinematografik deneyimlerden biri. Filmde kullanılan müzikler, ana karakterin renkli karakteri, sinematografi, kurgu ve hatta mekanlar filmi bir kült haline getirmeye yarayacak unsurlar. Filmde her gün hayatınızı değiştirecek bir seçim yaparsınız mesajını sık sık görüyoruz. Film boyunca ana karakter Lola’nın alternatif gerçekliklerini görerek, kelebek etkisi teorisinin derinliklerine inebilirsiniz. Listedeki filmlerden konu itibariyle farklı olan Run Lola Run, 20 dakika içinde 100.000 Alman Markı bulmaya çalışan Lola’nın hikayesini anlatıyor.

30 yıl boyunca babasına ulaşmaya çalışan bir adamın hikayesi: Frequency

• Çıkış Yılı: 2000
• Türü: Suç, Dram, Gizem
• IMDb puanı: 7,3
• Yönetmeni: Gregory Hoblit
• Oyuncuları: Dennis Quaid, Jim Caviezel, Shawn Doyle

Gregory Hoblit’in yönettiği bu bilim kurgu gerilim filmi, zaman içinde yanlışlıkla iletişim kurmayı başaran ve bir kelebek etkisi yaratan bir itfaiyeci ve oğlunun hikayesini konu alıyor. Frank isimli ana karakterin oğlu John ile otuz yıl boyunca iletişim kurmasını anlatan filmde, John babasını yaklaşan bir depo kazası hakkında uyararak yeni bir zaman çizelgesi oluşturur.

Beyaz tavşanı takip edin: Donnie Darko

• Çıkış Yılı: 2001
• Türü: Dram, Gizem, Bilim Kurgu
• IMDb puanı: 8,0
• Yönetmeni: Richard Kelly
• Oyuncuları: Jake Gyllenhaal, Jena Malone, Mary McDonnell

Donnie Darko, tüm zamanların en kafa karıştırıcı filmlerinden biri olarak kabul ediliyor. Film, aynı zamanda ünlü oyuncu Jake Gyllenhaal’un da yıldızının parladığı yapımlardan biri. Oyuncu kadrosunda Jena Malone ve Drew Barrymore gibi usta isimler bulunduran film, sadece konusuyla değil aynı zamanda kadrosuyla da dikkat çekiyor. Donnie Darko, gerçekliğin akışını, kuantum fiziğini, paradoksları, deliliği ve zamanda yolculuk temalarını ele alıyor. Filmde yer alan birbirini etkileyen ve bozan zaman çizelgeleri, karakterleri etkileyen paradokslar oluşturuyor. Filmde her ne kadar gözümüzle bir kelebek görmesek de, Donnie’yi etkileyen küçük olayların büyük olaylara dönüşmesini izliyoruz.

Şansın doğası var mıdır? Chaos Theory

• Çıkış Yılı: 2008
• Türü: Komedi, Dram, Romantik
• IMDb puanı: 6,6
• Yönetmeni: Marcos Siega
• Oyuncuları: Ryan Reynolds, Emily Mortimer, Stuart Townsend

Ryan Reynolds’un başrol oynadığı Chaos Theory, şansın doğasını ortaya çıkaran bir film. Chaos Theory, hayatının kontrolünü tamamen elinde tutan bir adamın bir gün işe geç kalarak bir kelebek etkisi oluşturması üzerine hayatının değişmesini anlatıyor. Zaman yönetimi hocası olan Frank, işe geç kalması ve bir gününü evde geçirmesi üzerine, kendisi ve ailesi üzerine çok şey öğrenir.

Öğrendikleri ve yaşadıkları üzerine hayatını zamana bağlı değil tesadüfen yaşamaya karar veren Frank’in hikayesini izlediğimiz film, kelebek etkisini bilimkurgu ya da büyülü gerçeklik kullanmadan anlatan filmlerden biri. Chaos Theory aynı zamanda günlük yaşantımızın aslında ne kadar rastgele olduğunu da gösteriyor.

Küçük şeyler de büyük etkiler yaratabilir: Happenstance

• Çıkış Yılı: 2000
• Türü: Komedi, Dram, Romantik
• IMDb puanı: 6,8
• Yönetmeni: Laurent Firode
• Oyuncuları: Audrey Tautou, Faudel, Eric Savin

Laurent Fiorde’nin ilk uzun metrajlı filmi olan Happenstance, kelebek etkisi teorisine bir övgü niteliğinde. Happenstance oldukça tatlı ve esprili bir film ancak kesin bir konusu yok. Filmdeki karakterlerin günlük yaşamlarındaki yaptıkları küçük şeylerin hayatlarında aslında ne kadar büyük etkilere sebep olduğunu gösteren film, her kaotik gördüğümüz günün güzelliğini ve rastlantısallığını anlatıyor.

Bazen o küçük şeyler basit kararlardan ibarettir: Blind Chance

• Çıkış Yılı: 1987
• Türü: Dram
• IMDb puanı: 7,9
• Yönetmeni: Krzysztof Kieslowski
• Oyuncuları: Boguslaw Linda, Tadeusz Lomnicki, Zbigniew Zapasiewicz

Tüm zamanların en büyük ve en etkili film yapımcılarından biri olan Krzysztof Kieslowski’nin sevilen filmi Blind Chance, listedeki birçok filmin de ilham kaynağı. Filmde, bir anda Varşova’ya gitmek isteyen Witek’i bekleyen üç farklı varyasyonu izliyoruz. Görünüşte basit bir kararlar gibi duran bu üç kararın, Witek’in hayatının geri kalanını nasıl derinden etkileyebileceğini görüyoruz. Din ve siyaset gibi temaları da kapsayan film, yayınlanmasın ardından 6 sene sonra Polonya’da serbest hale geldi.

Kelebek etkisine bir örnek: Suveyş kanalında sıkışan yük gemisi

Geçtiğimiz sene bu devasa yük gemisi ‘Ever Given’ın karaya oturmasıyla aksayan tuvalet kağıdı ve kahve sevkiyatını örnek verebiliriz. Olumsuz hava koşulları yüzünden geminin Mısır’da karaya oturması, dünyanın herhangi bir yerinde bir insanın sevdiği kahveyi o gün alamamasına sebep oldu. Bu aksaklık, insanlar için kahveden daha büyük sorunları da beraberinde getirebilirdi…

Kelebek etkisi kaos teorisiyle aynı şey mi?

Cevabımız hayır. Kaos Teorisi, Kelebek Etkisi gibi bir olayın meydana gelebileceği koşulları tanımlar. Kaos Teorisi, Kelebek Etkisinin meydana gelmesine izin veren bir dizi olay olarak adlandırılıyor. Olay örgüsünde Kaos Teorisini domino dizisi, Kelebek Etkisini ise ilk dominoya uygulanan güç olarak düşünebiliriz.

Kelebek etkisi ve etkilediği filmler hakkında şimdilik söyleceklerimiz bu kadar. Sizin de hayatınızı bu şekilde etkileyen ve bir kelebek etkisi oluşturan olay varsa yorumlarda bahsedebilirsiniz.