Kökeni Milattan Önceye Dayanan ve Pek Çok Kültürde Koruyucu Olduğuna İnanılan Muska Aslında Nedir, Nasıl Ortaya Çıkmıştır?
İnsanlar tarih boyunca belirli nesnelerin koruyucu gücüne inanmış ve bunları üzerlerinde taşıyarak her türlü fesattan korunacaklarını düşünmüşlerdir. Dini inançlar ortaya çıkmaya başladığı zaman ise eski inançlarla birleşerek özel ritüeller ortaya çıkarmışlardır. Muska kullanmak da bunlardan bir tanesi. Bize özel gibi düşünsek bile aslında insanlık binlerce yıldır muska benzeri koruyucu tılsımlar kullanıyor.
Muska kelimesi elbette Arapça olduğu için Müslümanlardan tarafından uygulanan tılsım yöntemini anlatır. Ancak günümüzden baya öncesine, Neandertallere baktığımızda bile elle yapılmış koruyucu tılsımlar kullanılmakta olduğunu görüyoruz. Yani bu açıdan aslında dini inançlar tarafından hoş görülen bir uygulama olmayabilir. Gelin muska nedir, nasıl ortaya çıktı, tarihçesi nedir biraz daha yakından inceleyelim.
Muska nedir?
Muska; kolye şeklinde boyna asarak ya da bileklik şeklinde bileğe takarak her daim üzerinde taşıyan kişiyi kazadan, beladan ve hastalıktan koruyacağına inanılan bir kağıt ya da nesnedir. Özellikle nazara ve kabuslara karşı etkili olduğu düşünülen muskalar çoğu zaman üçgen şeklindedir ve deri ya da benzeri bir kılıf içinde saklanır.
Bizim kültürümüzde yani Müslümanlarda muska kağıdının üzerinde Kuran-ı Kerim’den ayetler, Allah’ın adları ya da bu tür kelimelerin şifreli sayıları yazmaktadır. Bazen Hz. Muhammed’in sözlerinden yani hadislerden de yazıldığı olur. Farklı kültürlere baktığımızda ise peygamber isimleri, melek adları, özel simgeler, hayvan figürleri ve benzeri yazıldığı görülmektedir.
Muska yalnızca kağıt üzerine yazılan yazılardan ibaret değildir. Tarih boyunca taş gibi bazı doğal malzemeler de tılsımlı etkisi nedeniyle muska olarak kullanılmıştır. Günümüzde Hristiyanların taktığı haç ve pek çok kültürde gördüğümüz nazar boncuğu gibi farklı nesneler de tılsımlı olarak inanıldıkları için muska kabul edilebilir.
Muskanın etimolojisi:
Muska kelimesi Arapça ‘temize çekildi’ anlamına gelen nasaha ve nüsha kelimelerinden türetilmiştir. Türkçede muska anlamında tumar ve tomar kullanılırdı. Amulet, tılsım, sihr, bügü ve daha pek çok benzer sözcük; koruyucu etkisiyle nedeniyle kişilerin üzerinde taşıdığı nesne ve kağıtlar için kullanılmıştır.
Muskanın tarihi:
Britannica’ya göre milattan önce 25 bin tarihli mezarlar kazıldığı zaman Neandertallere ve diğer topluluklara ait el yapımı muskalarla karşılaşılmıştır. İlk örnekler bunlar olmasına rağmen uzmanlar, insanların var olduğu günden beri her zaman bazı nesneleri kutsal ve tılsımlı kabul ederek koruyucu etkisi nedeniyle üzerlerinde taşıdıklarını söylemektedirler.
Mısır tarihine baktığımız zaman MacGregor papirüsü üzerinde 75 farklı muska örneği yazıldığını görüyoruz. Özellikle pislik böceği, güneşi ve yaşamı temsil ettiği için Mısırlılar arasında son derece yaygın bir muskadır. Mısırlılar öldükleri zaman onlarla beraber gömülen yazılı materyaller ise ölümden sonra yaşamı koruyan muskalardır.
Ortaçağda Hristiyanlar; azizlerin eşyalarını, vücut parçalarını ya da cennetten geldiğine inandıkları mektupları tılsım olarak kullanmışlardır. Yahudi din adamı olan hahamların en önemli görevlerinden biri muska yazmaktır.
Muska nasıl ortaya çıktı?
Rivayete göre Mezopotamya’da yaşayan kuş adam Anzu, tanrıların insanların kaderlerini yazdığı ve göğe astığı tabletleri çalmış. Anzu’dan korkan insanlar, büyücülerle birlikte sihirli kağıtlar hazırlayıp tanrılardan ve diğer doğaüstü güçlerden yardım istemişler. İşe yaramış ve tanrılar kader tabletlerini geri almış. Bize kalan ise hala yazının büyülü gücüne inanmak olmuş.
Bu hikaye milattan önce 1700’lü yıllarda anlatılmaya başlamıştır. Ancak çok daha önce bile insanlar muska kullanıyordu. Tek tanrılı dinler gelene kadar nasıl ki doğaya ya da elle yapılan putlara tapıldı, tıpkı onun gibi bir nesneye anlam yükleyerek de onun koruyuculuğuna inanıldı.
İslamiyette muska:
İslamiyet inancına göre Kuran-ı Kerim Allah’ın kelamıdır ve bu nedenle musafta geçen kelimelerin ilahi bir etkisi vardır. Ezan okunması, dua okunması, zikir çekilmesi ve benzeri ritüeller bu nedenledir. Ancak ayet okuyamayanlar için muska yazılmasının örnekleri sahabede vardır. O zaman da tıpkı günümüzde olduğu gibi kağıtlara ayet, hadis ve Allah’ın adları yazılıyordu.
Bu noktada bir parantez açmak gerekiyor çünkü tılsımlı eşya inancı, İslamiyet öncesi bir inançtır. Hatta putperestlik olarak görenler bile vardır. Bazı hadis kaynaklarında Hz. Muhammed’in bu tür şeyler kullananlara lanet ettiği sözleri vardır. Ancak bu lanetin şirk koşanlara karşı olduğu söylenir. Yine de hassas bir konu olduğu için din adamlarının görüşleri önemsenmelidir.
Dünyanın tüm kültürlerinde örneklerini gördüğümüz koruyucu etkisi olduğuna inanılan muska nedir, nasıl ortaya çıktı, tarihçesi nedir gibi merak edilen soruları yanıtladık ve konu hakkında bilmeniz gereken detaylardan bahsettik. Muska hakkındaki düşüncelerinizi yorumlarda paylaşabilirsiniz.
